Pogrzebano z nim figury zwierząt, ludzi i... złoto. Mnóstwo złota. Tak wyglądało odkrycie grobowca Tutanchamona - w kolorze

To był wyjątkowy dzień w dziejach archeologii. 26 listopada 1922 roku Howard Carter ze świecą w dłoni zaglądał przez wybitą w ścianie korytarza szczelinę. Początkowo widział tylko pył i ciemność. Ale po chwili dostrzegł złoto. Było wszędzie - na każdym przedmiocie zgromadzonym w komnacie. ''Widzi pan coś??'' - zapytał z tyłu zniecierpliwiony lord Carnarvon. ''O tak. Cudowne rzeczy!'' odparł Carter

Na zdjęciu: pod łóżkiem w kształcie lwa znaleziono skrzynie i... krzesło, którego faraon używał jako dziecko

Często mówi się, że grobowiec Tutenchamona odkryto przypadkiem. Że pracujący na egipskich pustyniach archeolodzy ''natknęli się'' na niego i mieli ogromne szczęście, że nikt jeszcze go nie splądrował. Tymczasem Howard Carter, wspólnie z lordem Carnarvonem, wykonali wcześniej tytaniczną, wieloletnią pracę.

Carter potrafił wczuć się w starożytnego egipskiego budowniczego grobowców. Znał każdy pagórek i każdą ścieżkę, wiedział dokładnie, co się działo z okolicą podczas ulewnych deszczy. To dzięki temu mógł określić najlepsze miejsca dla grobowców - mówi egiptolog z Uniwersytetu Yale, John Darnell

Na zdjęciu: popiersie bogini Mehet-Weret i skrzynie ze skarbca

Choć Howard Carter odkrył grobowiec Tutanchamona razem z lordem Carnarvorem, to głównie jego praca do tego doprowadziła. Co ciekawe, archeolog nie odebrał odpowiedniego wykształcenia, co prawie 100 lat temu było właściwie nie do pomyślenia. Rodzice Cartera byli zbyt biedni, żeby posłać go do szkół. Na szczęście dostrzegli u niego talent plastyczny. Ojciec Cartera, akwarelista, nauczył syna wszystkiego, co umiał. To dzięki temu wiele lat później Howard Carter mógł pracować przy wykopaliskach, gdzie zajmował się kopiowaniem wszystkich napisów na ścianach i rysowaniem znajdowanych przedmiotów. Był przy tym niesamowicie dokładny a jego kopie oddawały najdrobniejsze szczegóły

Na zdjęciu: przygotowywanie figury do transportu

Zupełnie przypadkiem trafił do Egiptu do pracy. Kiedy Howard Carter miał 17 lat polecono go jednemu z profesorów, pracujących przy wykopaliskach, do kopiowania inskrypcji i malowideł. Po 31 latach dokonał odkrycia, jakiego mogło mu wtedy pozazdrościć wielu lepiej wykształconych kolegów. Ale mało brakowało, aby grobowiec Tutanchamona przypadł komuś innemu

Na zdjęciu: skrzynie ze skarbca

Howard Carter zaczął pracować dla lorda Carnarvona, pasjonata wykopalisk i mecenasa archeologów, w 1917 roku. Był przekonany, że jest w stanie znaleźć miejsce pochówku Tutanchamona. Potrzebował tylko czasu i ludzi. Carnarvon dał mu jedno i drugie, ale kiedy po 7 latach prac Carter mógł się pochwalić tylko pomniejszymi sukcesami, zdecydował o zakończeniu wykopalisk. Carterowi udało się wynegocjować jeszcze jeden, ostatni sezon

Na zdjęciu: polowy warsztat archeologów. Właśnie oglądają złoty powóz z grobowca Tutanchamona

1 listopada 1922 roku robotnicy Cartera odkopali w Dolinie Królów podstawę grobowca Ramzesa VI. Dalsze prace ukazały wykute w skale stopnie. Do 5 listopada udało się odkopać 12 schodów. Dalsza droga była zablokowana. Inskrypcje zatarły się pod wpływem czasu, ale Carter był przekonany, że jest to grobowiec kogoś wysoko postawionego, zapewne spokrewnionego z rodziną królewską

Na zdjęciu: skarby znalezione w grobowcu

Carter chciał jak najdłużej utrzymać znalezisko w tajemnicy. W poprzednich latach zdarzały się kradzieże, a Carter wciąż miał nadzieję, że jest to wreszcie grobowiec, którego szukał przez tyle czasu. Wdrożył specjalne środki bezpieczeństwa, nie pozwalał się oddalać robotnikom. Musiał wytrzymać aż trzy tygodnie, zanim jego mocodawca i wspólnik przyjechał na miejsce wykopalisk

Na zdjęciu: trwa oczyszczanie jednej z figur z grobowca

Kiedy dołączył do niego lord Carnarvon, robotnicy mogli wznowić prace. Odkopano jeszcze 4 schody i zamknięte drzwi z inskrypcjami z imieniem Tutanchamona. 25 listopada otwarto pierwszą komnatę grobowca. Była ona plądrowana przynajmniej dwukrotnie w przeszłości, ale złodzieje zadowolili się niewielkim łupem. Nie dobrali się też do kolejnej zamkniętej sali, którą Carter kazał otworzyć następnego dnia

Na zdjęciu: trwa przebijanie się do drugiej zamkniętej komnaty

Robotnicy wybili jeden z narożników drzwi - tyle, żeby można było zajrzeć do środka. Tego zaszczytu dostąpił sam Carter, ale najlepiej, żeby to on własnymi słowami opisał, co tam zobaczył:

Zajrzałem tam ze świecą. Lord Carnarvon, lady Evelyn (córka lorda) i Callender (pomocnik) stali z niepokojem za mną i czekali na werdykt. Najpierw nie widziałem nic. Gorące powietrze uciekało z komnaty, płomień świecy aż drgał. Ale kiedy moje oczy przyzwyczaiły się do światła, powoli zacząłem dostrzegać w unoszącym się pyle szczegóły pomieszczenia, dziwne, zwierzęta, figury, i złoto - wszędzie połyskiwało złoto. Przez moment - dla wszystkich stojących obok musiała to być wieczność - stałem tak otępiały i zachwycony. Wtedy lord Carnarvon, nie mogąc znieść już napięcia, zapytał: ''Widzi pan coś?''. Ledwo udało mi się wyrzec te słowa: ''O tak. Cudowne rzeczy!'' (fragment pochodzi z pamiętników Howarda Cartera)

Na zdjęciu: statua Anubisa

Rzeczywiście były to ''cudowne rzeczy''. Odkrycie Cartera to najwspanialsza odnaleziona kolekcja antyków. Przez dwa i pół miesiąca archeolodzy katalogowali wszystkie przedmioty. A wciąż jeszcze nie otworzyli komnaty, w której znajdowała się mumia Tutanchamona! Znów na chwilę oddajmy głos Carterowi, który własnymi słowami opowie, jak wyglądało odpieczętowanie komnaty pogrzebowej:

Udało nam się wygrzebać ostrożnie zaprawę znad drzwi. Pokusa, żeby zajrzeć do środka, była nie do powstrzymania, więc kiedy po 10 minutach udało się zrobić odpowiednio dużą szparę, włożyłem do środka latarkę. Jej światło odkryło przede mną cudowny widok - około jardu od drzwi (ok. metra), na całej szerokości, blokując przejście do komnaty, stało coś, co wyglądało na ścianę z czystego złota

Na zdjęciu: lniana tkanina przykrywa część wewnętrzną grobowca. Naszyto na nią złote gwiazdy - całość miała symbolizować nocne niebo

Złota ściana stanowiła ostatnią przeszkodę przed sarkofagiem faraona - gigantycznym. Oczom archeologów ukazał się grobowiec o wymiarach 5m na 3m, wysoki na 2.5m - cały pokryty złotem i resztkami błękitnych malowideł, które miały zapewnić władcy pośmiertny spokój. Ściany pomieszczenia również pokryto inskrypcjami i wielokolorowymi malunkami. W środku złotego grobowca, w sarkofagu z kwarcytu, w złoconej drewnianej trumnie spoczywał faraon XVIII dynastii, władający Egiptem w latach 1333-1323 p.n.e. - Tutanchamon

Na zdjęciu: otwarcie ''złotej ściany''. Naukowcy zaglądają do środka i pierwszy raz od ponad 3 tysięcy lat oglądają wnętrze sarkofagu faraona

Tutanchamon rządził krótko i zmarł młodo. Ale przez 10 lat sprawowania władzy zrobił bardzo wiele. Przejął Egipt, kiedy był bardzo młody - prawdopodobnie miał 7 lub 8 lat. Na szczęście mógł liczyć na mądrych doradców, którym los Egiptu był drogi. To dzięki nim chłopiec-król dokonał rzeczy wielkich. Przywrócił stary ład, który próbował zburzyć poprzedni faraon. Potęga Egiptu wciąż rosła, kraj stawał się coraz bogatszy. Kiedy zmarł nagle i bardzo młodo, pojawił się ogromny problem - nie było dla niego gotowego odpowiednio wystawnego grobowca...

Na zdjęciu: Carter bada sarkofag faraona

Na początku 2016 roku pojawiła się teoria, żeTutanchamonowi ''domeldowano'' komuś do grobowca. Początkowo archeolodzy myśleli, że grobowiec faraona, który odkryto prawie 100 lat temu, to już wszystko. Nie był szczególnie wielki ani wystawny. Wciąż jednak nie znaleziono grobowca Nefretiti, który powinien znajdować się gdzieś w pobliżu. Pojawiły się teorie, że może Tutanchamon zajął kilka komnat w grobowcu królowej. Przypuszczano, że w grobowcu znajduje się jeszcze jedna ukryta komnata, niemniej już w maju 2016 roku ogłoszono, że specjalistyczne skany nie wykazały obecności następnych pomieszczeń.

Na zdjęciu: zwijanie lnianej tkaniny, którą był pokryty sarkofag

NIemniej na początku 2016 roku archeolodzy głosili, że skany ścian tego, co do tej pory uważano za grobowiec Tutanchamona, skrywają przynajmniej dwie nieotwarte komnaty. W środku wykryto ślady metali i materialnych szczątków. Oznaczałoby to, że grobowiec Tutanchamona był w rzeczywistości zaledwie przedsionkiem. Przejście do kolejnych pomieszczeń zamurowano i pokryto malowidłami. Na 1 kwietnia 2016 zapowiedziana była konferencja prasowa egipskiego Ministerstwa ds. Antyków, na której pokazane zostaną dokładne wyniki skanów. Jak wiaodmo - następnych komnat nie odnaleziono.

Na zdjęciu: modele łodzi, znalezione w grobowcu

Gdyby znaleziono grobowiec Nefretiti, byłoby to zapewne największe odkrycie archeologiczne w tym wieku.

Póki co samego Tutanchamon można oglądać w miejscu jego pochówku - w Dolinie Królów w grobowcu o oznaczeniach KV62. Większość ceremonialnych przedmiotów, które znaleziono w pomieszczeniach, to elementy ekspozycji stałej w Muzeum Egipskim w Kairze. Wśród nich jest też słynna maska faraona

Na zdjęciu: trwa rozmontowywanie złotych ołtarzy

Kiedy prawie 100 lat temu Howard Carter katalogował przedmioty znalezione w grobowcu, nie ze wszystkimi postępował zgodnie z archeologiczną ostrożnością. Tak bardzo chciał zajrzeć do wnętrza sarkofagu, że próbował siłą go otwierać, i trochę naruszył wieko. Pamiętajmy jednak, że Carter nie miał wykształcenia archeologicznego, być może nie dysponował nie tylko odpowiednią wiedzą, ale i materiałami - można mu zapewne wybaczyć uszkodzenie sarkofagu sprzed 3 tysięcy lat.

Całkiem niedawno, w 2014 roku, uszkodzeniu uległa też słynna złota maska faraona. Podczas zmiany oświetlenia eksponatowi z kairskiego muzeum ułamano charakterystyczną bródkę. Sytuację próbowano uratować... zwykłym klejem. Na szczęście bezcenną maskę udało się naprawić

Na zdjęciu: bogato zdobiona maska pośmiertna Tutanchamona

Z odkryciem grobowca Tutanchamona związana jest też klątwa. Mówi się, że otwarcie komnaty pogrzebowej a potem sarkofagu faraona przynajmniej dla jednej osoby (i jednego kanarka i psa) skończyło się tragicznie. Wszystko 0przez to, że archeolodzy całkowicie zignorowali kapłańskie ostrzeżenia, znajdujące się właściwie wszędzie w grobowcu. Spokój władcy został zakłócony a kilka tygodni później... zmarł lord Carnarvon (i jego pies). W Kairze wysiadła elektryczność. Po kilku dniach kobra zeżarła ukochanego kanarka Howarda Cartera. Czy to były przypadkowe śmierci i awarie? Wielu tak nie sądzi...

I choć zagadkowe śmierci zwierząt nie zostały wyjaśnione (zwłaszcza śmierć psa - kanarka zjadł wąż często spotykany w Egipcie), to możemy być spokojni - lord Carnarvon nie padł ofiarą starożytnego przekleństwa. Umarł, ponieważ przewlekle chorował a klimat Egiptu mu nie sprzyjał

Na zdjęciu: Lord Carnarvon, fundator prac, czyta książkę na werandzie domu Howarda Cartera

Pogrzebano z nim figury zwierząt, ludzi i... złoto. Mnóstwo złota. Tak wyglądało odkrycie grobowca Tutanchamona - w kolorze

Wszystkie zdjęcia zostały wykonane prawie 100 lat temu. Dziś możemy je podziwiać w kolorze - dzięki firmie Dynamichrome z Londynu, zajmującej się kolorowaniem historycznych fotografii

Na zdjęciu: wejścia do kolejnej komnaty strzegą strażnicy

Wszystkie zdjęcia zostały wykonane prawie 100 lat temu. Dziś możemy je podziwiać w kolorze - dzięki firmie Dynamichrome z Londynu, zajmującej się kolorowaniem historycznych fotografii

Na zdjęciu: alabastrowe wazy