Brukowane uliczki, wyjątkowa architektura i niepowtarzalny klimat... Tak polskie miasta wyglądały przed II wojną światową

Przed II wojną światową polskie miasta były przepiękne. Niektóre do dziś zachowały swój urok, inne, jak Warszawa, musiały powstać praktycznie od nowa.
Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-1556-6

To, jak dziś wyglądają największe i najpopularniejsze polskie miasta, wiemy doskonale. Przyzwyczailiśmy się już do trochę nie pasujących do siebie zabudowań, nowych rozwiązań architektonicznych oraz ciągłego gwaru i ruchu na ulicach. 

Dziś polskie miasta - przynajmniej dla ich mieszkańców - są piękne, jednak piękne były także przed wojną. Część z nich, jak Warszawa, uległa niemal doszczętnemu zniszczeniu. Wielu ulic i budynków już nie ma, innych nie bylibyśmy w stanie rozpoznać.

Na szczęście, dzięki zbiorom Narodowego Archiwum Cyfrowego, możemy podejrzeć, jak żyło się Polakom w czasach przedwojennych. Wybraliśmy dla państwa po kilka zdjęć z Krakowa, Gdańska, Poznania, Łodzi i Warszawy. Wszystko po to, aby choć trochę przybliżyć tamte czasy. 

Na zdjęciu widoczna jest dorożka, którą prezydent Ignacy Mościcki przemierzał ulice Krakowa w 1927 roku.

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-5644-4

Krakowski Rynek Główny w 1927 roku tętnił życiem. To tu mieszkańcy miasta zaopatrywali się w najważniejsze i najbardziej potrzebne do życia produkty.

Na zdjęciu uchwycono kramy z wędlinami. 

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-5650-3

A tak dwa lata później, w tym samym miejscu, na Rynku Głównym w Krakowie sprzedawano drób.

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-1284-1

Na początku maja 1925 roku w Krakowie gościł prezydent RP Stanisław Wojciechowski. Na jego powitanie, wzdłuż ulic miasta ustawiły się tłumy ludzi. 

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-4053-6

W czasach, kiedy samochody nie były jeszcze tak powszechnym środkiem transportu jak dziś, po mieście poruszać się można było na przykład takimi saniami. Tu, sfotografowane w styczniu 1933 roku, na Rynku Głównym w Krakowie. 

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-3864-3

Jednak samochody wcale nie były w latach trzydziestych czymś niespotykanym. Po mieście można się było poruszać choćby taksówkami, takimi jak te sfotografowane w 1931 roku na krakowskim Głównym Rynku. 

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-4325-1

Wisła od zawsze stanowiła bardzo ważny element miasta. To tu ludzie wypoczywali w słoneczne dni. Na zdjęciu uchwycono Krakowiaków obserwujących statek pasażerski 'Stanisław' w 1933 roku. 

Kraków przed wojną | Kraków przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-327-7

Tak w 1935 roku wyglądała katedra Wawelska w Krakowie. 

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-5398a-1

Gdańsk w okresie międzywojennym był wolnym miastem, czyli autonomicznym miastem-państwem. Nie należał do Polski, ale sporo go z Polską łączyło.

I tak Polska odpowiadała za jego politykę zagraniczną i obronną. Kolej i poczta także przynależały do państwa Polskiego, które ponadto miało w Gdańsku nieograniczony dostęp do portu, a na Westerplatte znajdowała się stanica wojskowa. Wolne miasto Gdańsk przez cały okres międzywojenny pozostawało w unii celnej z Polską.

Dziś Gdańsk jest jednym z najpiękniejszych polskich miast. Przepiękny rynek Głównego Miasta i plaże przyciągają turystów z całego kraju ale też świata. Tym miastem zdecydowanie możemy się chwalić.

Na zdjęciu z 1929 roku zobaczyć możemy budynek urzędu pocztowo-telegraficznego.

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-E-6163

Nabrzeże Motławy do dziś pozostaje jednym z najpiękniejszych i najpopularniejszych miejsc w Gdańsku. Na fotografii zrobionej w latach 30. uwieczniono między innymi wieżę kościoła Mariackiego.

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-E-6176-3

W 1935 roku do portu w Gdańsku zawinął statek szkolny ze Szwecji. Na zdjęciu udało się uwiecznić jednego z marynarzy w towarzystwie dwóch dziewcząt. 

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-E-6153-2

Tak w 1926 roku wyglądały budynki służby celnej w porcie gdańskim. W tle widać wieżę kościoła Mariackiego.

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-E-6155

Tak w 1933 roku wyglądał port w Gdańsku. 

Gdańsk przed wojną | Gdańsk przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-E-6158

A tu już statki na kanale portowym w Gdańsku. Zdjęcie zrobiono między 1935 a 1939 rokiem.  

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-1980

Jak przed II wojną światową wyglądała Łódź? Miasto, które dawniej kojarzone było jako typowo fabryczne, dziś staje się stolicą polskiej mody i designu. W 1918 roku weszło w skład nowego państwa polskiego i stanowiło drugi największy ośrodek miejski w kraju. 

Na zdjęciu z 1935 roku zobaczyć możemy Fabrykę Wyrobów Bawełnianych L. Przygórskiego. 

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-2536-6

Na stadionie ŁKS odbywały się nie tylko mecze i imprezy sportowe, ale też na przykład... dożynki. To zdjęcie wykonano w czasie jednej z zabaw w 1936 roku. 

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-5749

Na Rynku Bałuckim w Łodzi znaleźć można było niemal wszystko. Tu, zdjęcie straganów z 1931 roku. 

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-C-860

Jednym z najpopularniejszych miejsc w Łodzi jest dziś ulica Piotrkowska. W 1928 roku udało się ją sfotografować podczas przejazdu kolumny PCK...

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-816

...a dwa lata później, w czasie wyborów do Sejmu.

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-2915-2

Tak z kolei wyglądał w latach 30. Urząd Wojewódzki w Łodzi. 

Łódź przed wojną | Łódź przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-1979

W 1929 roku udało się sfotografować żeńską sekcję piłki ręcznej z Klubu Sportowego Pracowników Spółki Akcyjnej Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego w Łodzi.

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-u-4955

Poznań zdecydowanie zaliczyć można do czołówki najpiękniejszych polskich miast. Turyści przyjeżdżają tam by zobaczyć niemieckie zabudowania, piękny renesansowy ratusz, wypocząć nad Jeziorem Maltańskim i zjeść pyszne rogale świętego Marcina. 

Na zdjęciu z 1934 roku zobaczyć możemy ulicę Mickiewicza. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-182-5

A tak w 1932 roku świętowano imieniny Józefa Piłsudskiego. Poza kolumną czołgów na zdjęciach uwieczniono najsłynniejszą poznańską ulicę - Święty Marcin - oraz Zamek Cesarski. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-3478

A to już pomnik ku czci poległych oficerów i ułanów 15 pułku ułanów w Poznaniu. Zdjęcie wykonano podczas wycieczki pracowników samorządowych i działaczy społecznych z województwa lubelskiego w 1929 roku. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-1029-2

Życie codzienne to nie tylko praca i obowiązki, ale też zabawa. W 1929 roku, przy okazji Powszechnej Wystawy Krajowej, do miasta zawitało wesołe miasteczko. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-B-548

To zdjęcie sądu okręgowego w Poznaniu wykonano między 1925 a 1935 rokiem. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-C-795

W 1929 roku lekarskie Pogotowie Ratunkowe im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Poznaniu doczekało się swojej pierwszej karetki. Moment ten był tak ważny, że uwieczniono go na pamiątkowym zdjęciu. 

Poznań przed wojną | Poznań przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-U-4959

Tak w latach przedwojennych wyglądała poznańska ulica Bronisława Pierackiego. 

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-U-6644

Wśród największych polskich miast nie można oczywiście zapomnieć o Warszawie. Miasto, które w czasie II wojny światowej uległo ogromnym zniszczeniom, w kolejnych latach odbudowywane było praktycznie od podstaw. Niestety dziś praktycznie nie zobaczymy już brukowanych uliczek i przepięknej, przedwojennej architektury.

Grupkę dzieci w bramie przy warszawskiej ulicy Bugaj 16 udało się uwiecznić na zdjęciu w lutym 1927 roku.  

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-U-6718

Zdjęcie Placu Krasińskich z widokiem na pomnik Jana Kilińskiego i ulicę Miodową wykonano w 1936 roku. 

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-P-2393

Żydzi stanowili w przedwojennej Warszawie znaczną część ludności. Tu udało się uchwycić ich podczas spaceru ulicą Świętojerską. Zdjęcie wykonano we wrześniu 1926 roku

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-U-6645

Przechodnie czekający na przejściu dla pieszych oznaczonym specjalną tabliczką informacyjną, sfotografowani zostali na rogi ulic Chłodnej i Żelaznej. Zdjęcie zrobiono w sierpniu 1931 roku.  

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-2125-1

Tak w 1930 roku wyglądał budynek Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej przy ulicy Długiej w Warszawie. 

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-G-5935

Roześmianą kwiaciarkę sfotografowano na ulicy Kopernika w 1931 roku. W tle zdjęcia widoczny jest gmach Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych i budynek bazaru Sewerynów. 

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-A-1212- 1

A to już plac przed gmachem Sejmu RP, na zdjęciu z 1930 roku. 

Warszawa przed wojną | Warszawa przed wojną | Fot. NAC | sygnatura 1-P-2759-13

Takimi tramwajami mieszkańcy Warszawy podróżowali w latach 33. XX wieku. Zdjęcie wykonano 20.11.1931 roku.

Wszystkie zdjęcia przedstawione w galerii pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.