Bezmyślne, czy inteligentne insekty?
Ludzie postrzegają owady jako bezmyślne stworzenia działające instynktownie. Naukowcy postanowili jednak bliżej przyjrzeć się tej grupie zwierząt. Z przeprowadzonych przez nich obserwacji wynika, że nie są nieświadomymi niczego insektami. Obserwując złożony proces niektórych zachowań, np. niesamowitych wyczynów wynikających z doskonałej współpracy mrówek, czy popisów pszczół komunikujących się poprzez taniec, można zauważyć wiele ciekawych prawidłowości. Te z pozoru mało inteligentne stworzenia, kryją w sobie wiele tajemnic.
Czym jest nocycepcja?
Naukowcy z Wielkiej Brytanii opublikowali niedawno bardzo interesujący raport na łamach czasopisma "Proceedings of the National Academy of Science". Wedle tam zawartej wiedzy istnieje duże prawdopodobieństwo, że owady mogą odczuwać pewnego rodzaju ból. Precyzyjniej mówiąc chodzi o nocycepcję, która oznacza pobudzenie włókien nerwowych wyspecjalizowanych w przewodzeniu bodźców bólowych.
Raport również odnosi się do tego, w jaki sposób mózg radzi sobie z obrażeniami ciała. Chcąc lepiej zrozumieć z czym związana jest nocycepcja, można przytoczyć pewien przykład. Osoby, które zostały poważnie ranne w wypadku, mimo uszkodzeń ciała i ogromnego bólu, są w stanie samodzielnie wydostać się z samochodu. Ofiary wypadku w takich sytuacjach za priorytet stawiają sobie przetrwanie, tłumiąc reakcje nocyceptywne.
- Takie odruchy istnieją nawet u stosunkowo prostych zwierząt, takich jak robaki, niekoniecznie muszą im towarzyszyć subiektywne doznania bólu lub cierpienia - czytamy na newsweek.com słowa głównej autorki pracy, Matildy Gibbons.
Owady mogą być smutne i pamiętliwe
W badaniu potwierdzono, że pszczoły oraz trzmiele popadają w przygnębienie, jeśli zostaną schwytane przez pająka. Gorszy nastrój utrzymuje im się nawet do kilku dni po tym jak samodzielnie uwolnią się z pułapki. Pamiętają o zagrożeniu i chcąc unikać ryzyka starają się nie zbliżać ponownie do kwiatów. Zdaniem Larsa Chittka oznacza to, że mogą doświadczać pewnych przeżyć emocjonalnych. Ale czy rzeczywiście potrafią odczuwać ból?
Czy owady są w stanie odczuwać ból?
Zaprezentowane wyniki mówiły jednoznacznie, że w przypadku owadów można mówić o nocycepcji. Naukowcy chcieli jednak wiedzieć, czy faktycznie mogą one doświadczać bólu i czy są w stanie go kontrolować, wiedząc, że jest to możliwe na przykład u ludzi.
U ssaków ten mechanizm nazywany jest "zstępującą kontrolą nocycepcji". Zapewnia on ważną funkcję adaptacyjną, umożliwiając zwierzęciu dostosowanie swojego zachowania do konkretnej sytuacji, by przetrwać. Obrazuje to następujący przykład: jeżeli zwierzę zostanie zranione w czasie walki, koncentruje się na przetrwaniu, nie zaś na samym urazie i bólu. Dotychczas nie było jednak badane to, na ile owady potrafią kontrolować takie procesy i czy w ogóle są w stanie.
- Jedną cechą charakterystyczną ludzkiego postrzegania bólu jest to, że może być modulowany przez sygnały nerwowe pochodzące z mózgu - powiedziała Gibbons. Tłumaczy ona dalej ten proces następującymi sytuacjami. Pierwsza z nich to zranieni na polu walki żołnierze, którzy mimo obrażeń tłumią sygnał nocyceptywny.
- Można też świadomie "zagryźć zęby z bólu", jeśli takie "bohaterskie" zachowanie przynosi nagrodę lub prestiż - dodała Gibbons.
Prawie jak ludzie?
Wyniki opublikowanego badania wskazują na duże prawdopodobieństwo, iż owady mają na tyle wykształcony układ nerwowy, że są w stanie tłumić reakcje na potencjalne bodźce, mogące wywoływać ból. Oznacza to, że potrafią dopasowywać swoje zachowanie do warunków. Zdolność tłumienia bólu wtedy, gdy odczuwanie go nie jest pomocne, pełni u ludzi ważną funkcję.
- Jeśli owady również mają tę zdolność, można sobie wyobrazić, że wyewoluowały podobną ścieżkę, aby radzić sobie z odczuwaniem bólu - twierdzi Gibbons.
Nie ma bezpośredniego sposobu na zmierzenie subiektywnego doświadczenia bólu u jakiegokolwiek zwierzęcia. Znalezienie dowodu na to, że owady mogą czuć ból jest właściwie niemożliwe. Biorąc jednak pod uwagę powyższe wnioski nie można powiedzieć, że nic nie czują.
Zobacz też: Modliszki w Polsce. To efekt zmian klimatu. Powstaje mapa występowania owada
