Stradivarius: skrzypce inne niż wszystkie
Wśród znawców za jednego z najwybitniejszych mistrzów w historii lutnictwa uchodzi Antonio Stradivarius. Skrzypce i inne instrumenty strunowe powstałe w jego pracowni przed 300 laty określane są przez ekspertów mianem najwyższego osiągnięcia lutniczego. Wielu specjalistów próbowało określić, w czym tkwi sekret unikalnego dźwięku skrzypiec określanych mianem stradivariusów. Przyjęto, że swój sukces włoski lutnik zawdzięczał nie tylko mistrzowskiemu wykonaniu instrumentów, ale też sposobowi, w jaki konserwował drewno, z którego budował później swoje skrzypce. Badania wykazały, że lutnik wykorzystywał drewno o równej gęstości, bardziej jednolite niż stosowane współcześnie, dzięki czemu pudło rezonansowe charakteryzowało się większą sztywnością, co z kolei wpływało na tłumienie dźwięków niepożądanych. Aby zaimpregnować drewno, lutnik gotował je w samodzielnie skomponowanej mieszance, której podstawą był boraks, stosowany wówczas powszechnie do zabezpieczenia drewna przed kornikami. Mieszaninę wzbogacał, dodając do niej chrom, fluorki i sole żelaza, przez co wygotowany w niej materiał stawał się lżejszy i bardziej trwały. Zaimpregnowane drewno nie chłonęło lakieru, co wpływało korzystnie na walory brzmieniowe powstających instrumentów, choć czyniło lakierowanie instrumentu procesem niezwykle żmudnym. Jeśli dodać do tego doskonały warsztat, jakim mógł poszczycić się budowniczy instrumentów z Cremony, nie można się dziwić, że spod jego ręki wychodziły arcydzieła sztuki lutniczej. Szacuje się, że Stradivari wykonał prawdopodobnie 1116 instrumentów, w tym około 960 skrzypiec, altówki, wiolonczele, gitary, harfy i mandoliny. Do naszych czasów przetrwało najprawdopodobniej około 650 stradivariusów, w tym między 450 a 512 skrzypiec. Ceny tych instrumentów wciąż rosną, a kształtuje je rynek dzieł sztuki.
Antonio Stradivari w swej pracowni Autorstwa Nieznany - Oberndorfer, Anne Faulkner (1921). What we hear in music. Camden, NJ: Educational dept., Victor talking machine company, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=512898
)
Najdroższy instrument na świecie
Za najdroższy instrument na świecie uchodzi właśnie dzieło Antonio Stradivariego. Nie są to jednak skrzypce, a altówka. Spod ręki włoskiego lutnika wyszło stosunkowo niewiele altówek, a do naszych czasów zachowało się ich zaledwie 10. Jedną z nich jest instrument o nazwie Macdonald, powstały w 1719 roku. Nosi imię swojego byłego właściciela, Godfreya Bosville'a, 3. barona Macdonald, który kupił tę altówkę około 1820 roku. Od 1964 roku grał na niej współzałożyciel i członek Amadeus Quartet, altowiolista Peter Schidlof. Instrument, którego wierzchnia płyta wykonana została z alpejskiego świerku, zaś spodnia z klonu, zachowany jest w bardzo dobrym stanie i nigdy nie był poddawany naprawom. W 2014 roku spadkobiercy Petera Schidlofa wystawili altówkę na aukcję, a cena wywoławcza instrumentu wyniosła 45 milionów dolarów.
Zobacz też: Tych płyt winylowych poszukują kolekcjonerzy! Ile są warte? Lista perełek, które warto znać
Najdroższe instrumenty świata: lutnicy pozostawiają innych twórców w tyle
Najdroższe instrumenty świata to zdecydowanie te, które powstały w pracowniach lutniczych. Kolejnym, po altówce Macdonald, rekordzistą jest instrument, który również wyszedł spod ręki Antonio Stradivariego. Wiolonczela Duport została zbudowana w 1711 roku i zakupiona przez wiolonczelistę Jean-Louisa Duporta. Po śmierci Duporta instrument kupił od jego syna Auguste-Joseph Franchomme, później jego właścicielem był Gerald Warburg, a w 1974 roku wszedł w jego posiadanie Mścisław Rostropowicz. Po jego śmierci ogłoszono, że Nippon Music Foundation zakupiła w 2008 roku wiolonczelę Duport za 20 milionów dolarów, choć spadkobiercy Rostropowicza dementowali później tę informację. Niemniej kwota ta robi wrażenie w porównaniu np. z ceną fortepianu Steinway Alma Tadema, który to instrument sprzedano w 1997 roku za 1,2 miliona dolarów.
Jean-Louis Duport Autorstwa Totorvdr59 - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=54151366
Instrumenty muzyczne mogą być dobrą lokatą kapitału. Niezwykłe ceny zdobywają na aukcjach instrumenty, które należały do uznanych gwiazd muzyki. I tak na przykład gitara akustyczna Johna Lennona została zakupiona za ponad 17 tysięcy dolarów, zaś gitarę akustyczną z podpisami członków zespołu Aerosmith sprzedano za ponad 8 tysięcy dolarów. Dla porównania: we wrześniu 2020 roku padł rekord najdrożej wylicytowanego instrumentu muzycznego na aukcji w Polsce. Był nim fortepian Steinway należący do Władysława Szpilmana. Zapłacono za niego niemal 1,3 miliona złotych. Jeśli zaś chodzi o rodzime podwórko, to ciekawostką jest fakt, że koszt wykonania i montażu organów barokowych w Filharmonii Łódzkiej wyniósł 3,2 miliona złotych, zaś organów romantycznych – 5,3 miliona złotych.
Organy barokowe w Filharmonii Łódzkiej Fot. Małgorzata Kujawka / Agencja Wyborcza.pl
Najdroższe skrzypce na świecie zbudował Guarneri
Najdroższe skrzypce na świecie (biorąc pod uwagę kwoty, za jakie sprzedano instrumenty na aukcjach) nie wyszły jednak spod ręki Antonio Stradivariego. Instrument o nazwie Vieuxtemps zbudował inny uznany włoski lutnik, Bartolomeo Giuseppe Guarneri del Gesù w 1741 roku. Był on własnością Henri Vieuxtempsa, później grali na nim tacy skrzypkowie, jak Yehudi Menuhin, Itzhak Perlman czy Pinchas Zukerman. W 2012 roku skrzypce zostały sprzedane anonimowemu nabywcy za kwotę przewyższającą 16 milionów dolarów i przekazane w użytkowanie skrzypaczce Anne Akiko Meyers. Tym samym został pobity rekord sprzedaży z 2011 roku, kiedy to skrzypce Antonio Stradivariego, Lady Blunt, zostały sprzedane za 15,9 miliona dolarów, a uzyskane w ten sposób pieniądze przekazane zostały na pomoc dla ofiar trzęsienia ziemi w Tōhoku u wybrzeży Honsiu.
)
Najdroższe skrzypce Stradivariego
Najdroższe skrzypce z pracowni Antonio Stradivariego, Lady Blunt, są jednocześnie jednym z dwóch najlepiej zachowanych Stradivariusów na świecie. Drugim z nich jest instrument o nazwie Mesjasz-Salaube z 1716 roku. Skrzypce te znajdują się w zbiorach Muzeum Ashmolean w Oxford w Anglii. Szacowana obecna wartość to ponad 10 milionów funtów, gdyby muzeum chciało instrument sprzedać, mogłoby uzyskać za niego z powodzeniem nawet 20 milionów dolarów. Inny słynny egzemplarz z pracowni włoskiego lutnika, zwany Czerwonym Mendelssohnem (który stał się bohaterem nagrodzonego Oscarem filmu "Purpurowe skrzypce"), powstał w 1720 roku, a w 1990 roku sprzedano go za 1,7 miliona dolarów. Szacuje się, że obecnie wart jest ponad 16 milionów dolarów. Za 3,54 miliona dolarów sprzedano powstałe w 1707 roku skrzypce Hammer Stradivariego, zaś stradivariusa Lady Tennant z 1699 roku sprzedano w 2005 roku za niewiele ponad 2 miliony dolarów.
