O Karaimach mówi się, że to najmniejsza mniejszość etniczna w Polsce. Ze Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2011 roku wynika, że jest ich w naszym kraju zaledwie 346. Anna Sulimowicz uważa jednak, że liczba ta jest zawyżona. "National Geographic" pisze, że polscy Karaimi spotykają się na corocznych zjazdach, na które przyjeżdża około 100 osób.
Ale kim właściwie są Karaimi? Sama ta nazwa wywodzi się z semickiego rdzenia, który oznacza "czytać". Odnosi się to do religii, którą wyznają Karaimi. Wyrosła ona z judaizmu na gruncie antytalmudycznej opozycji, a jej wyznawcy uznają za świętą księgę wyłącznie Torę. Kodyfikatorem tej doktryny był prawdopodobnie Anan ben Dawid z Basry, babiloński uczony pochodzenia żydowskiego, który stanął na czele ruchu karaimskiego w 761 roku. Podstawowym nakazem religii karaimskiej jest właśnie czytanie i studiowanie Pisma.
Więcej podobnych artykułów przeczytasz na stronie głównej Gazeta.pl
Z Bliskiego Wschodu przez Krym do Polski. Jak Karaimi trafili do Warszawy?
W książce "Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej", której współautorką jest Anna Sulimowicz, czytamy, że jeszcze za życia Anana ben Dawida główny ośrodek karaimizmu przeniósł się z Mezopotamii do Jerozolimy, a dzięki działalności misjonarskiej kolejne gminy karaimskie powstawały także w Persji, Syrii, Egipcie i Bizancjum. Stamtąd karaimowie dotarli także nad Morze Czarne i na Krym, dzięki czemu zetknęli się z Chazarami - ludem koczowniczym pochodzenia tureckiego.
Wystawa o mniejszości karaimskiej w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie Fot. Tomasz Waszczuk / Agencja Wyborcza.pl
W 1397 roku książę litewski Witold udał się na wyprawę na Krym. Sprowadził stamtąd ludność tatarską i karaimską, która osiedliła się w mieście Troki. Nie jest jasne, czy ludzie ci pojechali na Litwę dobrowolnie, czy zostali wzięci do niewoli. Sulimowicz uważa, że ta druga opcja jest prawdopodobna, ponieważ Karaimi zachowali swoją wiarę, a gdyby byli niewolnikami, prawdopodobnie zostaliby zmuszeni do przyjęcia chrześcijaństwa.
Tradycja karaimska głosi, iż pierwotnym zajęciem Karaimów było rzemiosło wojenne. Do czasów zdziesiątkowania ich przez (...) zarazę w 1710 roku mieli wystawiać z zaciągu dobrowolnego dwie chorągwie, jedną stanowiącą gwardię na zamku w Trokach, drugą w służbie u Radziwiłłów. (...) Karaimi dali się poznać także jako obrotni kupcy, ciesząc się sławą solidnych i uczciwych kontrahentów. Gwarantowane przywilejami swobody, zwolnienia z ceł i opłat mostowych, a także z obowiązków dawania podwód, służby w straży zamkowej czy pracy w dobrach królewskich umożliwiały im swobodne podróżowanie w celach handlowych po całym kraju, a także za granicę, na Śląsk, do Prus i Niderlandów
- czytamy w pracy Anny Sulimowicz.
Historyczne zawirowania sprawiły, że tereny zamieszkałe przez Karaimów zostały włączone do Rzeczpospolitej. Troki należały do Polski aż do 1939 roku. Po II wojnie światowej, w wyniku repatriacji z tzw. Kresów Wschodnich, Karaimi przenieśli się w głąb kraju. Dziś są rozproszeni - żyją głównie w Warszawie, Łodzi i Wrocławiu.
Język, religia, muzyka. Co wyróżnia Karaimów?
Karaimi posługiwali się swoim językiem, który należy do grupy języków turkijskich. Pierwszym systemem używanym do zapisu języka karaimskiego było pismo hebrajskie, ale przełomie XIX i XX wieku zaczęło być ono wypierane przez cyrylicę oraz alfabet łaciński i to tych dwóch pism alfabetycznych używają dziś Karaimi. Język karaimski zna jednak niewiele osób. Uznaje się, że żywy jest wciąż dialekt północny, z kolei dialekty południowy i krymski są wymarłe. Język karaimski nie jest językiem urzędowym żadnego z krajów. Pozostaje on jedynie językiem mniejszości etnicznych zamieszkujących Polskę, Ukrainę i Litwę.
Alfabet karaimski gov.pl
Język karaimski używany jest dziś najczęściej w literaturze, w kontaktach ze starszymi członkami rodzin oraz w życiu religijnym. Karaimowie modlą się w domu modlitw nazywanym kienesą. Wnętrze kienesy podzielone jest zazwyczaj na trzy części - hall, nawę główną przeznaczoną dla mężczyzn oraz balkon dla kobiet. Wnętrz kienesy jest skromne, nie umieszcza się w niej obrazów czy ozdób. Najważniejszą częścią domu modlitw jest echał, czyli szafa ołtarzowa służąca do przechowywania zwojów Tory.
Kienesa w Trokach Dezidor (licencja CC BY 3.0)
Język i kultura karaimska są pielęgnowane w Polsce przez Związek Karaimów Polskich z siedzibą we Wrocławiu oraz Karaimski Związek Religijny z siedzibą w Warszawie. Na łamach pisma historyczno-społeczno-kulturalnego Karaimów "Awazymyz" ("Nasz Głos") publikowane są utwory literackie w języku karaimskim. W Warszawie działa także młodzieżowy Karaimski Zespół Folklorystyczny Dostłar (Przyjaciele).
Karaimi często pożyczali muzykę od swoich sąsiadów, więc jest taka eklektyczna, czerpie elementy z bardzo różnych tradycji. Jest bardzo różnorodna. Mamy tam wpływy krymsko-tatarskie, ukraińskie, litewskie, polskie
- powiedziała w wywiadzie dla "Dzień Dobry TVN" piosenkarka Karolina Cicha.
